Mentres os montes veciñais en man común proceden dun tipo de propiedade colectiva herdada da tradición xermánica, os abertais, como era o de Penarrubia, foron adquiridos polos veciños a través dun contrato celebrado en tempos pasados co antigo propietario do domino directo, o señor do lugar. Os montes en man común, como se recolle actualmente na súa lexislación, son privados e pertencen colectivamente sen atribución de cotas ás respectivas comunidades veciñais titulares. Non se poden partir nin vender e, como acontece cos bens de dominio público, gozan dos privilexios de non seren adquiridos por prescrición nin de ser obxecto de embargo. Pola contra, os montes de veciños foron adquiridos nun primeiro momento en usufruto reservándose o señor o seu dominio directo e, posteriormente, a través da compra, da redención dos foros ou dun proceso de desamortización, os veciños accederon á súa propiedade plena. Por esta razón, sobre estes montes cada titular ostenta unha cota de participación que pode ser transmitida tanto por actos inter vivos como mortis causa. Outro trazo definidor dos montes de veciños consiste en que a propiedade osténtana os seus titulares independentemente de que vivan ou non no lugar, fronte aos dos montes en man común que requiren para iso residencia habitual con casa aberta e exercicio de actividades nas entidades de poboación segundo os usos e costumes da comunidade a que pertencen.
Decreto que os regula
No ano 2020, a Consellería do Medio Rural publicou un proxecto de decreto co obxecto de regular e desenvolver o réxime xurídico dos montes denominados de varas, abertais, de voces, de vocerío ou de fabeo en Galiza, así como regular o funcionamento do Rexistro de montes de varas, abertais, de voces, de vocerío ou de fabeo como sección diferenciada dentro do Sistema Rexistral Forestal de Galicia e as condicións e efectos da integridade, división e extinción da copropiedade titular destes montes.
Despois de case catro anos, en febreiro de 2024, a Consellaría do Medio Rural publicou no DOG do 7 de febreiro o Decreto 16/2024, do 18 de xaneiro, polo que se regula o réxime xurídico e o rexistro de montes de varas, abertais, de voces, de vocerío ou de fabeo.
Rexistro destes montes
Malia o artigo 126 da Lei 7/2012, do 28 de xuño, prever a creación do Rexistro de Montes de Varas, Abertais, de Voces, de Vocerío ou de Fabeo, indicando que nel se inscribirán os montes desta natureza e malia o Decreto da súa creación contemplar no artigo 18 a súa existencia, que se levará cos medios persoais e materiais da Administración forestal en cada unha das catro provincias e dependendo da xefatura territorial da consellería con competencias en materia forestal, e malia existir o procedemento administrativo MR690B para solicitar a inclusión destes montes, a tal rexistro non se pode acceder na actualidade (xullo de 2024).
